Hướng dẫn crontab trên Ubuntu: Từ cơ bản đến nâng cao

Quản lý tác vụ tự động (scheduled tasks) là một kỹ năng rất quan trọng khi làm việc với Linux/Ubuntu. Công cụ quen thuộc nhất cho việc này là cron và file cấu hình của nó là crontab.

Bài viết này sẽ đi từ cơ bản đến nâng cao, kèm ví dụ cụ thể, để bạn có thể:

• Đặt lịch chạy script / lệnh định kỳ

• Ghi log, gửi email khi chạy cron

• Dùng các biểu thức cron nâng cao

• Tránh những lỗi “kinh điển” với crontab

1. Cron & crontab là gì?

• cron: dịch vụ (daemon) chạy nền, chuyên thực thi các lệnh theo lịch.

• crontab: file chứa danh sách các “job” mà cron sẽ chạy.

Có 2 kiểu crontab:

1. Crontab người dùng: cấu hình riêng cho từng user.

2. Crontab hệ thống: cấu hình chung, thường nằm ở /etc/crontab hoặc trong các thư mục /etc/cron.*.

2. Các lệnh cơ bản với crontab

2.1. Mở và chỉnh sửa crontab

crontab -e

• Lần đầu chạy, hệ thống có thể hỏi bạn chọn editor (nano, vim, …).

• Lệnh này mở file crontab cá nhân của user hiện tại.

Nếu muốn chỉnh crontab cho user khác (cần quyền sudo):

sudo crontab -e -u username

2.2. Xem nội dung crontab

crontab -l

Xem crontab của user khác:

sudo crontab -l -u username

2.3. Xóa toàn bộ crontab

crontab -r

Xóa crontab của user khác:

sudo crontab -r -u username

Cẩn thận: -r sẽ xóa sạch tất cả job trong crontab. Có thể dùng -i để được hỏi lại:

crontab -ir

3. Cấu trúc dòng lệnh trong crontab

Mỗi dòng trong crontab (bỏ qua comment) có cấu trúc:

*  *  *  *  *  command_to_run
│  │  │  │  │
│  │  │  │  └── Thứ trong tuần (0–7) (0 hoặc 7 = Chủ Nhật)
│  │  │  └──── Tháng (1–12)
│  │  └─────── Ngày trong tháng (1–31)
│  └────────── Giờ (0–23)
└───────────── Phút (0–59)

Ví dụ:

30 2 * * * /home/ubuntu/backup.sh

• 30: phút 30

• 2: 2 giờ sáng

• * *: mỗi ngày, mỗi tháng, mọi thứ trong tuần

Tức là: 2:30 sáng mỗi ngày.

4. Các ví dụ crontab cơ bản

4.1. Chạy lệnh mỗi phút

* * * * * /usr/bin/date >> /tmp/date.log 2>&1

Ghi thời gian hiện tại vào /tmp/date.log mỗi phút.

4.2. Chạy mỗi 5 phút

*/5 * * * * /path/to/script.sh

• /5 nghĩa là: mỗi 5 đơn vị (ở đây là phút).

4.3. Chạy hàng ngày vào giờ cố định

• 0h mỗi ngày:

0 0 * * * /path/to/daily_task.sh

• 23h30 mỗi ngày:

30 23 * * * /path/to/nightly_task.sh

4.4. Chạy hàng tuần

• Mỗi Chủ Nhật lúc 1h sáng:

0 1 * * 0 /path/to/weekly_job.sh

(0 hoặc 7 đều có thể là Chủ Nhật, tùy hệ thống)

• Mỗi Thứ Hai đến Thứ Sáu lúc 8h sáng:

0 8 * * 1-5 /path/to/workday_job.sh

4.5. Chạy hàng tháng

• Ngày 1 mỗi tháng lúc 3h sáng:

0 3 1 * * /path/to/monthly_report.sh

5. Toán tử & ký hiệu thường dùng trong cron

Ngoài số và dấu *, cron hỗ trợ:

1. Dải (range): 1-5

   → Từ 1 đến 5 (VD: thứ 2 đến thứ 6, hoặc ngày 1–5).

2. Danh sách (list): 1,3,5

   → Giá trị 1, 3 và 5 (VD: chạy vào thứ 2, 4, 6).

3. Bước nhảy (step): /10

   → Mỗi 10 đơn vị.

5.1. Ví dụ kết hợp

• Mỗi 10 phút, trong giờ hành chính (9h–17h):

*/10 9-17 * * * /path/to/office_task.sh

• Chạy 3 lần mỗi ngày: 1h, 13h, 20h:

0 1,13,20 * * * /path/to/script.sh

6. Lệnh đặc biệt trong crontab (từ khóa “@”)

Nhiều hệ thống cron (Vixie cron / Debian cron) hỗ trợ các từ khóa dạng @something:

@reboot    Chạy khi máy khởi động
@yearly    Hoặc @annually – 1 lần/năm (tương đương 0 0 1 1 *)
@monthly   1 lần/tháng (0 0 1 * *)
@weekly    1 lần/tuần (0 0 * * 0)
@daily     1 lần/ngày (0 0 * * *)
@hourly    1 lần/giờ (0 * * * *)

6.1. Ví dụ

• Chạy script mỗi khi máy reboot:

@reboot /path/to/init_script.sh

• Gửi báo cáo mỗi ngày:

@daily /path/to/daily_report.sh

7. Quản lý đầu ra (output), log & email trong cron

Mặc định, output của cron có thể:

• Gửi đến email của user (nếu hệ thống cấu hình MTA như postfix, ssmtp, …).

• Bị bỏ qua (tùy cấu hình).

7.1. Ghi log vào file

Luôn luôn nên redirect output để debug dễ dàng:

0 2 * * * /path/to/backup.sh >> /var/log/backup.log 2>&1

• >>: ghi nối vào cuối file.

• 2>&1: gộp stderr (2) vào stdout (1).

7.2. Gửi email khi có output

Trên nhiều hệ thống, nếu có MAILTO trong crontab:

MAILTO="you@example.com"
0 2 * * * /path/to/backup.sh

• Toàn bộ stdout/stderr sẽ được gửi tới email you@example.com.

Nếu không muốn nhận mail:

0 2 * * * /path/to/backup.sh > /dev/null 2>&1

8. Các “pitfall” (lỗi hay gặp) với crontab

8.1. Biến môi trường khác với khi chạy tay

Cron chạy trong môi trường rất “sạch”, không giống khi bạn mở terminal. Vì thế:

• PATH có thể không chứa /usr/local/bin, ~/bin, v.v.

• Các biến như HOME, LANG có thể khác.

Cách khắc phục:

1. Dùng đường dẫn tuyệt đối cho mọi thứ:

   * * * * * /usr/bin/python3 /home/ubuntu/scripts/task.py
   
   

2. Thiết lập PATH trong crontab:

   PATH=/usr/local/sbin:/usr/local/bin:/usr/sbin:/usr/bin:/sbin:/bin
   
   0 2 * * * /path/to/script.sh
   

3. Nếu script cần nhiều biến môi trường, hãy set trong chính script.

8.2. Thư mục làm việc (working directory)

Cron không đảm bảo thư mục làm việc là thư mục chứa script.

Sai (hay gặp):

0 2 * * * ./run.sh

Đúng (đặt full path hoặc cd):

0 2 * * * cd /path/to/project && ./run.sh >> /var/log/project.log 2>&1

Hoặc sửa run.sh để tự cd vào đúng thư mục.

8.3. Quyền file & quyền user

• crontab -e (không sudo) → crontab chạy với quyền của user hiện tại.

• sudo crontab -e → crontab chạy với quyền root.

Lỗi thường thấy:

• Dùng crontab user bình thường nhưng script cần quyền root (vd: ghi vào /var/backups).

• File script không có quyền thực thi (chmod +x).

Giải pháp:

• Đảm bảo script executable:

  chmod +x /path/to/script.sh
  

• Chọn user phù hợp (crontab cá nhân hoặc root).

9. Crontab hệ thống & thư mục /etc/cron.*

Ngoài crontab cho từng user, Ubuntu còn dùng:

• File /etc/crontab

• Thư mục:

  • /etc/cron.hourly/

  • /etc/cron.daily/

  • /etc/cron.weekly/

  • /etc/cron.monthly/

  • /etc/cron.d/

9.1. /etc/crontab

Mở bằng:

sudo nano /etc/crontab

Cấu trúc hơi khác: có thêm trường user:

# m  h  dom mon dow  user    command
17 *  *   *   *      root    cd / && run-parts --report /etc/cron.hourly

Nghĩa là: chạy với quyền root.

9.2. /etc/cron.daily, cron.weekly, …

Các script trong các thư mục này được gọi tự động bởi cron hệ thống (thông qua /etc/crontab):

• Đặt script vào /etc/cron.daily/ (nhớ chmod +x) để nó chạy mỗi ngày.

• Tương tự với cron.weekly, cron.monthly.

Ví dụ:

sudo cp /path/to/cleanup.sh /etc/cron.daily/cleanup
sudo chmod +x /etc/cron.daily/cleanup

10. Một số ví dụ nâng cao

10.1. Backup database MySQL mỗi đêm

0 2 * * * /usr/bin/mysqldump -u root -p'MATKHAU' mydb | gzip > /backup/mydb_$(date +\\\\%F).sql.gz 2>> /var/log/mysql_backup.log

Lưu ý:

• Escape % trong crontab: \\\\% (nếu không cron hiểu là ký tự đặc biệt).

• Mật khẩu để trong lệnh không an toàn, tốt hơn nên dùng file cấu hình .my.cnf.

10.2. Xóa log cũ hơn 7 ngày mỗi đêm lúc 1h

0 1 * * * find /var/log/myapp/ -type f -mtime +7 -delete

10.3. Cron cho script Python (ảo môi trường)

*/15 * * * * cd /home/ubuntu/myproject && /home/ubuntu/myproject/venv/bin/python main.py >> /var/log/myproject.log 2>&1

• cd vào project

• Dùng python trong virtualenv

• Ghi log

11. Kiểm tra cron có chạy chưa & debug

11.1. Kiểm tra status cron

sudo systemctl status cron

Nếu chưa chạy:

sudo systemctl enable --now cron

11.2. Xem log cron

Tùy distro, log có thể ở:

• /var/log/syslog

• /var/log/cron

• /var/log/messages

Trên Ubuntu thường:

grep CRON /var/log/syslog

Hoặc:

sudo journalctl -u cron

12. Checklist nhanh khi cron “không chạy”

1. Cron service có đang chạy? (systemctl status cron)

2. Đã dùng đường dẫn tuyệt đối cho:

   • Lệnh

   • Script

   • File log

3. Script có:

   • Quyền thực thi? (chmod +x)

   • Shebang đúng? (vd: #!/bin/bash, #!/usr/bin/env python3)

4. Có cd vào đúng thư mục nếu cần?

5. Có ký tự % chưa escape?

6. Kiểm tra log cron (grep CRON /var/log/syslog) và log riêng của script.

Kết luận

crontab là một công cụ cực kỳ mạnh nhưng cũng khá “khó chịu” nếu bạn không quen với:

• Cú pháp thời gian (5 trường)

• Môi trường chạy khác terminal bình thường

• Vấn đề đường dẫn, quyền, log

Sau khi nắm vững:

• Lệnh cơ bản (crontab -e, l, r)

• Cú pháp lập lịch (dải, danh sách, bước nhảy, @daily, @reboot, …)

• Kỹ thuật log & debug

bạn có thể tự động hóa hầu hết mọi công việc lặp lại trên server Ubuntu.

Hashtags: